حوادث و بازسازی:
تخریب قابل توجه و خسارات وارده به مسجد جمعه در جنگ ها و زلزله ها دلیل بازسازی ترمیمی ساختمان مسجد بوده است. اولین بازسازی مسجد جمعه در پایان قرن دوازدهم میلادی بخاطر خسارات قابل توجهی از تاخت و تاز های جزیی بوده است. ساخت و ساز دوم مسجد در قرن هفدهم میلادی در زمان سلطنت سلسله ی صفوی انجام گرفته است. اولیا چلبی دانشمند و جهانگرد ترک در بازدید از شاماخی در سال 1656 می گوید مسجد جامع بزرگترین بنای مذهبی شهر در بین بناهای دیگر آن است. بازسازی سوم مسجد در سال 1860 توسط معمار استاد "حاجی بابا بی اوف" بعد از تخریب حاصله در زلزله سال 1859 انجام شده است. بازسازی چهارم بعد از قوی ترین زلزله در سال 1902 که بناهای بسیاری از شاماخی را مورد تخریب و خسارت قرار داده بود, شروع شد.
فاجعه زنده سوازندن مردم در این مسجد:
در سال 1918 میلادی, مسجد جمعه که هنوز به طور کامل بازسازی نشده بود توسط نیروهای مسلح حزب داشناکسوتیون به سرکرده گی استپان لالایان طعمه ی حریق گردید. در این حمله, شهر به طور کامل تخریب و سپس سوزانده شده بود و هیچکدام از مساجد از این ویرانی سالم نمانده بودند. در نتیجه ی آتش سوزی 1800 نفر از ساکنین اعم از زن و بچه و پیرمردان که از سرناچاری به درون مسجد پناه برده بودند توسط داشناک ها زنده زنده سوزانده شدند.
منابع:
ترجمه تیم تریپ یار از
کتاب راهنمای آذربایجان به زبان انگلیسی توسط مارک ایلئیت
wikipedia.org
azerbaijans.com
عکس های گرفته شده توسط تیم تریپ یار٬ سعید علیزاده
